Huis Oostermeer en Kasteel Nijenrode
Huis Oostermeer is een rood bakstenen gebouw omgeven door een formeel park dat langs de Amstel en net buiten het prachtige dorp Oudekerk-aan-de-Amstel ligt. Op een kleurrijke herfstdag zoals vandaag wordt de schoonheid van het achttiende-eeuwse cultuurhistorische ensemble nog eens versterkt. Maar schijn bedriegt. Het gevoel van innerlijke rust en contemplatie dat Huis Oostermeer overbrengt is tot op zekere hoogte misleidend, omdat er een donkere oorlogsgeschiedenis achter schuilgaat. In feite zou je kunnen spreken van een ‘schuldig landschap’.
Met de systematische roof van joods kapitaal en goederen tijdens de Tweede Wereldoorlog werd ook Huis Oostermeer van zijn rechtvaardige eigenaar Jacques Goudstikker geconfisqueerd door de Duitse bezetter. De Goudstikker familie vluchtte op 15 mei 1940 naar de VS (waar Jacques Goudstikker helaas bij een ongeval op het vrachtschip overleed). Huis Oostermeer werd ingericht als hoofdkwartier voor generaals van de Luftwaffe en tussen 1940-1945 gebruikt als privé woning van de Duitse kunsthandelaar en bankier Alois Miedl en zijn gezin. Ook Kasteel Nijenrode, waar Goudstikker vaak openbare tentoonstellingen, feestjes en benefietsconcerten organiseerde, viel in de handen van de Duitse bankier.
Huis Oostermeer en Kasteel Nijenrode
De kunstcollectie Goudstikker werd als gevolg van een gedwongen verkoop aan Göring en Miedl voor slecht een fractie van de prijs verkocht. Onder de schilderijen waren werken van Rembrandt, Salomon van Ruysdael, Hans Memling, Lucas Cranach de Oude, Gerard ter Borch, Jacopo del Casentino en Frans Hals.
Na de oorlog kwam Huis Oostermeer terug in bezit van de weduwe Goudstikker. In 1957 besloot zij om het huis aan het pensioenfonds van de Nationale Handelsbank te verkopen en om in de VS te blijven wonen. De kunstcollectie werd door Canadese troepen gevonden en direct aan de Nederlandse overheid overhandigd. Pas in 2006, lang na het overleden van de weduwe Goudstikker, werd de kunstcollectie aan de laatst overgebleven erfgenaam teruggeven.
In vergelijking met de bomen rond het voormalige Kamp Amersfoort die tot de uitdrukking ‘schuldig landschap’ hebben geïnspireerd, is de nog aanwezende idyllische omgeving van Huis Oostermeer op twee verschillende manieren schuldig. Net zoals de bomen was de buitenplaats een stille toeschouwer van onrechtvaardige en vreselijke gebeurtenissen die door de tijd onveranderd zijn gebleven. In tegenstelling tot de bomen ontstond deze stilheid echter niet alleen door onachtzaamheid, maar ook door een actieve instandhouding van de idylle. Hoewel de Tweede Wereldoorlog alleen een klein deel van de geschiedenis van de buitenplaats representeert, hebben tijdens deze periode traumatische gebeurtenissen plaatsgevonden. Het feit dat er geen sporen van deze gebeurtenissen in het idyllisch landschap terug te vinden zijn, is een getuigenis van het vergeten.